Атеизм (67)
Ижтимоий дарвини́зм (социа́л-дарвини́зм) – социологик назария бўлиб, унга кўра Чарльз Дарвин томонидан аниқланган табиатда яшаш учун кураш ва табиий танлов қонуниятлари, жумладан, инсоний жамиятда ҳам қўлланмоқда.
Динсизлар борлиқнинг яратувчиси мавжудлигига ишонмайдилар. Уларнинг айтишича, барча нарсалар қадимий бўлиб, модда бирламчидир. Табиатдаги барча нарсалар вақт ўтиши билан ўз-ўзидан келиб чиққандир.
Ўйлайманки, атеизм нима ва унинг моҳияти нима эканлигини ўқувчига тушунтириб бериш учун ҳожат йўқ. Фақат шуни кўрсатиш керакки, ҳар қандай мафкура каби, атеизм ҳам ривожланишда, дин ва унинг издошларига янги давъатлар ташлашда давом этади, демак, уларга далиллар билан жавоб бериш, айниқса, диндор одамни доимо агрессив секуляризм тарғиботи қуршаб турган ҳозирги кунда долзарб аҳамиятга эга.
«Ҳаётнинг энг катта фожиаси - Худони йўқотиш ва Уни соғинмасликдир».
Ф.Норвуд.
Профессор талабалардан сўради:
– Қани, айтинглар-чи, ҳамма нарсани Худо яратганми?!
Талабалардан бири астойдил жавоб берди:
– Ҳа, Худо яратган!
Ҳозирги атеизм миссионерларининг шиддатли ҳовури дин ўз мавқеидан воз кечибгина қолмай, аксинча, гуллаб-яшнамоқда, деган ваҳимали қўрқувни ўз ичига олган. 1929 йил Британияда дунёвий фикрлаш ва диний хурофотга қарши курашни тарғиб қилувчи рационалистик матбуот уюшмаси томонидан чоп этилган «Мутафаккир кутубхонаси» сериясида немис биологи Эрнст Геккелнинг «Жаҳон жумбоқлари» (1899) китобининг инглизча таржимаси чоп этилди.
Гарчи одамларнинг кўпчилиги Худога ишонсада, кўп сонли тадқиқотларнинг кўрсатишича, олимлар орасида, қоидага кўра, диндорлар нисбий сони умумий аҳоли билан таққослаганда камроқ бўлармиш.
XIX асрда натуралист Чарлз Дарвин томонидан илгари сурилган эволюция назарияси яратилишни инкор этади. Ушбу назарияга кўра, барча тирик мавжудотлар тасодифий мос келишлар туфайли бир-биридан келиб чиққан. Бироқ тирик мавжудотларнинг хусусиятларини атрофлича ўрганиш билан Дарвиннинг эволюция назарияси қанчалик нотўғри эканлиги ойдинлашади. Бунинг иккита муҳим сабаби бор:
Одам Худога ишонадиган бўлса, ҳатто энг оғир вазиятларда ҳам унинг яшаши осонлашади. Нима учун? Чунки қийинчиликлар юқоридан берилган синов сифатида кабул қилинади ва шу сабабли одамда ҳар қандай синовларга шараф билан чидаш истаги пайдо бўлади.
Жавобнинг кутилган соддалигидан фарқли ўлароқ, атеизм жуда қийин мавзу, худди Винни Пухнинг асалига ўхшайди: "Агар у бор бўлса, шунда у дарҳол йўқ бўлади". Гап шундаки, атеизм асосан салбий тарзда - динларни танқид қилиш орқали тарқатилади. Шунга кўра, мунозаралар пайтида атеизмнинг ўзаро танқид оловидан чиқиши учун, атеистлар атеизмнинг қисқартирилган таърифидан фойдаланадилар, улар "бу шунчаки Худога ишонмаслик, бўлди" дейишади.
Буюк файласуф-гуманист, замонавий фан асосчиси Фрэнсис Бэкон айтганидек: "Атеизм - бу нозик бир муз қатлами, унинг устига бир киши ўтиши мумкин, бутун халқ эса тубсизликка қулайди". Ҳақиқатан ҳам шундай бўлади. Аммо инсоният 19-асрда бошланган жамиятнинг регрессиясини тўхтатиш билан ҳақиқий тараққиёт йўлига қайтиши мумкин.
ХХ асрда даҳрийликнинг барбдод бўлиши нафақат илм-фан соҳасида балки сиёсий ва ижтимоий ахлоқ соҳаларида ҳам яққол кўрина бошлади. Коммунизмнинг барбод бўлиб, шармандаси чиқиши бу гапларнинг энг ёрқин тасдиғидир. Чунки, ХIХ асрда коммунизм даҳрийлик ва шунга яқин залолатларнинг энг мақталгани (апофеози) эди. Таълимот асосчилари Маркс, Энгельс, Ленин, Троцкий ёки Мао Цзэдунлар даҳрийликни коммунистик дунёқарашнинг энг муҳим асоси деб қарашар эди.
«Ҳаётнинг энг катта фожиаси бу Худони йўқотиш ва Уни соғинмасликдир» (Ф.Норвуд). Гарчи, атеистларнинг таъкидлашича, улар Худога ишонмасалар-да, айрим насронийлар ва барча мусулмонлар ўз ҳаётининг маълум бир қисмида ҳатто энг ашаддий атеистлар ҳам Худонинг мавжудлигини тан олади, деб ҳисоблайдилар.