Тазкия (299)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Мусулмон биродарлар, шайтоннинг ҳийла-найрангларидан хотиржам бўлмай, унга тайёр туришимиз, ёлғиз Аллохдан ёрдам сўраган ҳолда бутун кучимизни у билан курашга сарфлашимиз лозим.
Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло айтадики: "(Улар) худди шайтоннинг ўхшашидирлар. Қайсики, у инсонга: "Кофир бўл”, дейди. Бас, қачонки, (инсон) кофир бўлгач, (шайтон унга): "Мен сендан безорман. Зеро, мен (барча) оламлар Парвардигори - Аллоҳдан қўрқарман", дейди” (Ҳашр сураси, 16-оят).
Муаллиф бу ерда шунга ишора қилмоқдаки, агар бирор инсон билан хусуматга бориб қолсангиз, афв этиш ва кечиб юбориш сиз учун хусуматда бардавом бўлишдан яхшироқдир.
Аллоҳ кифоя қилишига рози бўлсангиз, У сизга ҳар томондан кифоялик қилади. Чунки У ишида ғолибдир. Ҳеч ким Унинг устидан ғалаба қила олмас. Унга суянинг. У доим тирикдир. Ундан бошқа ҳамма ўлувчидир.
"Ҳамд осмонлар ва Ерни яратган, зулматлар ва нурни пайдо этган Аллоҳга (хос)дир. Сўнгра куфрга кетганлар Парвардигорларига (сохта маъбудаларни) тенглаштирмоқдалар" (Анъом сураси, 1-оят).
Бу борадаги асл маълумотларни қуйидаги оятлардан оламиз: "Албатта, "Роббимиз - Аллоҳ”, деб, сўнгра (тоат-ибодатда) тўғри [устивор] бўлган зотлар ҳузурига (ўлим пайтида) фаришталар тушиб (дерлар); "Қўрқманглар ва ғамгин бўлманглар. Сизларга ваъда қилинган жаннат хушхабари билан шодланинглар! Дунё ҳаётида ҳам, охиратда ҳам биз сизларнинг дўстларингиздирмиз. Сизлар учун (жаннатда) кўнгилларингиз тилаган нарсалар ва сизлар учун у жойда истаган нарсаларингиз бордир. (Бу) мағфиратли ва меҳрибон Зот (томони)дан бўлмиш зиёфатдир” (Фуссилат сураси, 30-32-оятлар);
Жарҳ ва таъдил фани ажойиб соҳа ҳисобланади. Бу фан борасида очиқ-ойдин «Аллоҳ таоло муҳаддисларнинг мижозига ҳадис фани юзасидан шунчалар қўполликни солиб қўйганки, уларнинг танқидий сўзлари ўта кескир ва қаттиқдир», дейилади. Улар баъзан ровийлар борасида қуйидаги сўзларни ишлатганлар:
«Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга ҳақиқий тақво ила тақво қилинг» (Оли Имрон сураси, 102-оят).
Расулуллоҳ алайҳиссалом: «Сабр нурдир», дея марҳамат қилганлар. Ҳар бир киши ўз ҳаётида истаса-истамаса қийинчилик ва машаққатларга дуч келади. Мусулмон киши шу каби учраган мусибат ва қайғулардан сабр билан чиқиб олиши лозим.
Аллоҳ таоло айтади: «Эй иймон келтирганлар! Сабр қилинг. Сабр ила ғолиб келинг» (Оли Имрон сураси, 200-оят).
Банда шайтондан тўрт нарса билан нажот топиши мумкин:
Биринчиси - доим Аллоҳнинг зикрида бўлиш.
Аллоҳ таоло айтади: "Огоҳ бўлингизки, Аллоҳни зикр этиш билан қалблар ором олур” (Раъд сураси, 28-оят);
"Бас, Мени ёд этингиз, Мен ҳам сизларни ёд этурман” (Бақара сураси, 152-оят).
Аллоҳ таолонинг улуғлиги ва буюклигининг ҳаққи инсон доимо Уни норози қилиб қўйишдан хавфда бўлишидир. Аллоҳ таолони норози қилиб қўйишдан эҳтиёт бўлиш Қуръони карим ва ҳадиси шарифларда мақталган амаллардандир. Унинг фазилати юқоридаги икки манбада бот-бот таъкидланган Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Риё учун имон калималарини айтган мунофиқда ёруғлик бор эди, гўёки олов ёқиб унинг ёруғида юриб бораётган кишида олов ёниб турган вақтда ёруғлик бўлгани каби. Имондан кечганда эса оловини ўчириб қўйиб, зулматда қолган кишига айланди. Энди у тўғри йўл ҳам топмайди, буни кўра ҳам олмайди. Сўнгра Аллоҳ деди: “Аллоҳ нурларини кетказди” (Бақара, 17), яъни (риё учун) гапирган “имон”ларини кетказди. Уларни зулматда кўра олмайдиган қилиб қолдирди. Улар залолатда бўлиб, ҳидоятни кўрмайдилар. Бу Муқотилнинг қавли.