Тазкия (299)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Хасталиги ариб, тузалган бемор мусаффолик ва рангда худди осмондан тушган дўлга ўхшайди», дедилар».(Термизий, Дайламий, Табароний, Баззор, Ибн Асокир ва бошқалар бошқа лафз ва санад билан ривоят қилган.)
Зиёд ибн Илоқадан, амакиси розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳим, мени мункар амаллардан, ахлоқлардан, ҳаволардан ва дардлардан четда қилгин», дер эдилар».(Ибн Ҳиббон, Табароний, Ибн Абу Шайба ва бошқалар бошқа лафз ва санад билан ривоят қилишган.)
«Адл» сўзи «адолат», «тўғри бўлиш», «ҳақ ила ҳукм қилиш» каби бир-бирига яқин маъноларни англатади. Биз ўзимизга яқин бўлган «адолат» сўзини ишлатамиз.
Имон инсон ҳаётида улуғ тушунча. У турли ёмонликлардан қайтиш ва яхшиликларни қилишда инсонга катта куч бағишлайди. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло бандаларини яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришни имон тақозоси билиб, Қуръони каримда уларга «эй мўминлар», деб хитоб этади:
Аллоҳ таоло айтади: «Эй имон келтирганлар! Шайтоннинг изидан эргашманг! Ким шайтоннинг изидан эргашса, бас, албатта, (шайтон) бузуқлик ва ёвузликка буюрур. Агар сизларга Аллоҳнинг фазли ва раҳмати бўлмаганда эди, сизлардан бирор киши (туҳматдан) пок бўлмас эди. Лекин Аллоҳўзи хоҳлаган кишини поклар. Аллоҳ эшитувчи ва билувчидир» (Нур, 21).
Саъд ибн Абу Ваққос ривояти: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Одам боласининг бахти - Раббисидан истихора қилиш (Аллоҳдан марҳамат сўраб, унга ўз ишларида хайрлисини танлаб беришни умид қилиши), Одам боласининг саодати - Аллоҳнинг белгилаган тақдирига рози бўлиши».
Аллоҳ таоло айтади: «Эй иймон келтирганлар, Аллоҳга тақво қилинг ва ростгўйлар билан бирга бўлинг» (Тавба сураси, 119-оят).
Абу Ҳурайра (розияллоху анху) ривояти: Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сизлардан ким оёқ кийим кийса, ўнг томондан бошласин. Ким оёқ кийимини ечса чап томондан бошласин. Ўнг томон биринчи кийилиб, охири ечиладиган бўлсин».
Муаллиф роҳимаҳуллоҳ “Яхшиликни тақводан қидир...” деган сўзи билан тақвонинг яхшилик бўлган буюк таъсирига ишора қилган. Аллома Ферузободий “Басоир зави аттамйиз фи латоиф ал-Китоб ал-азиз” асарида тақвонинг Қуръони каримда келтирилган таъсирлари ва хушхабарларини баён қилган. Улар 27 та башоратга етган, сизга уларни баён қиламиз. У зот роҳимаҳуллоҳ айтган:
Суфён ибн Абдуллоҳ Сақафий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, менга Исломдаги шундай бир сўзни айтингки, сиздан кейин бирор кишидан (бошҳа бир ривоятда «Сиздан бошқадан» дейилган) у ҳақида сўрамайин», дедим. Шунда у зот: «Аллоҳга иймон келтирдим» деб айтгин-да, сўнг (шу иймонда) собит тур», дедилар» (Имом Муслим ривоят крлган).
Аллоҳ таоло деди: “Ҳақиқатан, дунё ҳаётининг мисоли худди Биз осмондан туширган сув (ёмғир) бўлиб, одамзот ва ҳайвонот ейдиган нарсалардан иборат ер гиёҳлари у билан аралашиб, то ер ясаниб ва зийнатлангач, ер эгалари ўзларини унга қодир деб билган бир пайтда, ерга тунда ёки кундузи Бизнинг амримиз келиб, уни кечаги куни обод бўлмагандек (йиғиб олинган) ҳосилга айлантириб қўйганимизга ўхшайди. Тафаккур қилувчи қавм учун (Биз) оятларни шу тарзда батафсил баён қилурмиз” (Юнус, 24).
Ҳофиз ибн Ражаб Ҳанбалий роҳимаҳуллоҳ “Шарҳ ҳадис ал-илм” китобида қуйидагиларни айтган: “Ботиний илмни даъво қиладиган, у ҳақида гапирадиган ва у билан чегараланган кўпчилик шариат ҳукмлари, ҳалол ва ҳаром (илми) бўлган зоҳирий илмни қоралайди. Унинг аҳлига таъна қилиб: “Улар (ҳақиқий ботиний илмдан) тўсилганлар ва пўстлоқ (пўчоқ) соҳиблари”, дейдилар.
Ҳақиқатни айтувчи, унга амал қилувчи бўл. Аллоҳ сенга нур ва басират (қалб кўзи)ни зиёда қилади. Унга буюриб, юз ўгирадиганлардан бўлма. Бас, гуноҳини зиммангга олиб кетасан ва Аллоҳнинг азобига рўбарў келасан. Аллоҳ азза ва жалла илундай марҳамат ҳилган: