Маданият (121)
Соқол қўйиш ва олишга (араб. إعفاء اللحية) кўп сонли исломий фирқалар орасида муносабат бир хил эмас. Баъзилар соқол олишни гуноҳ (фисқ) деб, соқол қўйишни эса - мажбурий (вожиб) амал деб билишади. Бошқалар эса соқол ўстиришни мақбул (мустаҳаб) деб ва соқол олишни макруҳ деб билишади, лекин ҳаром эмас. Соқол мусулмонлар томонидан эркаклик рамзи сифатида қабул қилинади ва унинг ўсиши инсоннинг тоза табиатининг (фитра) бир қисми ҳисобланади.
Зоҳирия мадрасаси ва унинг кутубхонаси Дамашқнинг диний ҳаётида муҳим рол ўйнади. Бу ерда тахминан 15 минг қўлёзма ва юзлаб босма нашрлар сақланмоқда, деб ёзади Раҳми Гёкмен. Зоҳирия кутубхонаси номи унинг мамлуклар султони Малик аз-Зоҳир Бейбарс (1277 йил ўлган) номидаги мадрасада жойлашганлиги билан изоҳланади. У Дамашқ марказида, Ҳамидия бозори, Дамашқ қалъаси, шаҳарнинг қадимий ҳаммоми - ҳамам Малик аз-Зоҳир, Адилиа мадрасаси каби бошқа тарихий бинолар ёнида жойлашган.
"Аккумулятор бизга максимал эркинликни таъминлаши кўзда тутилган. Лекин аслида биз қувватлантирувчи кабелга худди киндик каби боғлиқмиз", - деб ёзади Германиянинг Süddeutsche Zeitung нашри саҳифаларида Виолетта Симон. "Замонавий одам эркин бўлишни жуда истайди. Шу сабабли у эркин (озод) бўлади: унга, масалан, чим ўриш, чангютгич билан тозалаш, пиёда юриш ёки фикрлаш юзага келтирадиган кескиликдан. У чим ўргич, робот-чангютгич, электросамокат ёки исталган ахборот топиш ва сақлаш мумкин бўлган смартфон сотиб олади", - дейди мақола муаллифи.
Араб шарқида усталарниг айтишича, ҳақиқий санъат маҳорат ва донишмандлик ўртасидаги никоҳ натижасида вужудга келади. Қуръон одамлар ва жониворларни тасвирлашга рухсат бермайди, айнан шу сабабли ислом санъати инсонга кўриш орқали қабул қилинадиган ўзининг бадиий қонунларини яратган.
Эҳтимол, сиз яқин келажакда кичик ҳаж зиёратини режалаштирган бўлишингиз мумкин. Шу сабабли, яқин келажакда Умра ибодатини адо қилишни режалаштирган мусулмонларга бир нечта маслаҳат ёзиш учун вақт ажратишни лозим деб топдим. Қуйидаги маслаҳатларни ўзимнинг тажрибамга ва дўстларимнинг тажрибасига асосланган ҳолда тўпладим.
Юлдузлик касали – дунёга, атрофдаги одамларга ва ўзига нисбатан алоҳида бир қараш бўлиб, бунда одамни унинг таниқли эканлиги ва бармоқларини шиқирлатиши билан ҳамма нарса у хоҳлагандай бўлиши лозим деган фикр бошқаради. Бундай интилиш ўзининг имтиёзли мавқеини ҳар томонлама таъкидлаш, ўзига нисбатан алоҳида муносабат талаб қилишга интилиш, қабул қилинган хулқ-атвор меъёрлари ва белгиланган қоидаларни бузишга мойилликка олиб келади.
Бутун дунё кўз ўнгида Нотр-Дам ёнғин ичра қолган бир пайтда Париж соборининг оригинал архитектура лойиҳаси, унинг ён томонидаги эгизак миноралар, пушти ранг ойналар, қиррали гумбаз ва шпиль (la fleche) келиб чиқиши Яқин Шарқлик ўтмишдошларига бориб тақалишини қанчалик кам одам билишини қайд этиш ҳайратланарли эди – деб ёзади ўз блогида Яқин Шарқ (айниқса, Сурия бўйича) эксперт, унинг маданият тарихига ихтисослашган Диана Дарк.
Меҳмонга зиёфат бериш макоримул ахлоқ, Иброҳим алайҳиссалом ва барча анбиёларнинг суннатлари, Исломда тарғиб қилинган ва иймоннинг содиқлиги аломатидир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса, меҳмонини икром қилсин», дедилар». Бухорий, Муслим, Абу Довуд ва Термизий ривоят қилганлар.
Рўза тутаётган одам ғазабланса ёки асабийлашса, унинг танаси кўп миқдорда адреналин ишлаб чиқаради. Ҳиссиётлар жунбушга келган вақтда унинг даражаси меъёрдагидан 20-30 баробарга ошиб кетиши ҳам мумкин. Агар бу ҳолат куннинг аввалида рўй берса, яъни овқат ҳазм қилиш вақтига тўғри келиб қолса, нормал овқат ҳазм қилиш жараёни бузилади ва тананинг бошқа аъзолари фаолияти ҳам ишдан чиқади.
Абадий аланга – Перун маъбудига сиғиниш шаклидир. Айтмоқчи, қадимги рус тилида «перун» сўзи «олов, аланга» сўзининг синоними ҳисобланади. Собиқ СССР ҳудудида ўтган асрнинг 60-70-йилларида пайдо бўла бошлаган кўп сонли «Абадий аланга»лар – Перунга сиғинишнинг тикланишидир.
Ҳозир мен сизга унинг мавжудлиги ҳақида ўн икки йил давомида билмаган бир «сир»ни очиб бераман. Менга 2006 йил «Сир» филмини томоша қилишни тавсия этишганди. Ўзим учун одатий бўлмаган тарзда, бу ишнинг охиридан бошлаб, аниқроғи, охирги иқтибос билан бошлайман: «агар сиз тўғри фикр юритсангиз, ўз ҳаётингизни ўзингиз яратасиз - бу ҳақиқат! Фақат чин дилдан хоҳлаган нарсаларни қилинг! Фикрнинг кучи! Барча эшиклар учун калит».
Ҳар куни кўплаб одамлар мия фаолияти билан боғлиқ муаммолардан – тобора ўсиб бораётган паришонхотирлик (масалан, консентратнинг этишмаслиги, айрим муаммоларни ҳал қилиш учун фикрларни тўплаш), ахборотни эслаб қолиш қийинлиги, китоб ўқиш у ёқда турсин, катта матнларни ўқиш имкониятининг йўқлигидан шикоят қилади.
Ғарб цивилизациясини инсон ҳаётининг барча соҳаларида энг илғор ва тараққий этган деб ҳисоблайдиган бўлиб қолганмиз. Ғарб стандартлари эталон (намуна) ҳисобланади ва аксар ҳолатларда буларнинг ортида нима турганига ҳам диққат қилмай улардан нусха олишга ҳаракат қилишади.