Биз кўп ҳодисалар ўз-ўзидан равшан бўлиб кўринадиган дунёда яшаймиз. Бунинг бир мисоли — қуёшнинг чиқиши. Биз уйғонамиз, унинг нурини кўрамиз, иссиқлигини сезамиз ва Аллоҳ таолонинг бизга буни ато этган неъмати нақадар буюклиги ҳақида ҳатто ўйлаб ҳам кўрмаймиз. Лекин бир лаҳзага тасаввур қилинг: агар қуёш тўсатдан чиқмай қолса нима бўлади? Бу шунчаки хаёл эмас, балки Яратувчига қанчалик боғлиқ эканимизни — ва Унинг Иродасисиз қанчалик ожиз эканимизни англаш учун ақл ва қалб учун мулоҳазадир. Бу, шунингдек, коинот тартиби ўзгарадиган Қиёмат куни ҳақида эслатмадир. Келинг, агар қуёш нур сочмай қолса нима содир бўлишини илмий ва исломий нуқтаи назардан кўриб чиқайлик...
Аллоҳга ҳамд бўлсин, Унга ҳамд айтамиз ва Ундан ёрдам ва мағфират сўраймиз. Биз Аллоҳдан нафсларимизнинг ёмонлигидан ва ёмон амалларимиздан паноҳ тилаймиз. Кимни Аллоҳ ҳидоят қилса, уни ҳеч ким адаштира олмайди. Кимни У залолатда қолдирса, уни ҳеч ким ҳидоят қила олмайди. Биз гувоҳлик берамизки, Аллоҳдан бошқа ибодатга сазовор илоҳ йўқ ва Муҳаммад Унинг қули ва Расулидир. Аммо баъд:
Қуёшнинг тўсатдан сўниши ёки ғойиб бўлиши ҳақидаги фикр нафақат илмий фараз, балки мавжудлигимизнинг нақадар нозиклиги ҳақида чуқур мулоҳазадир. Ислом динида бундай сценарийлар мусулмонларга Аллоҳга тўлиқ боғлиқликларини ва бу дунёнинг вақтинчалик табиатини англаш муҳимлигини эслатади. Қуёшнинг ғойиб бўлиши оқибатларини ислом дунёқараши призмаси орқали ўрганиб, биз бу фараз қилинган сценарий Қуръон ва Пайғамбар Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) одамларга етказган маънавий сабоқларга қандай боғлиқлигини яхшироқ тушунишимиз мумкин.
Қуръонда Аллоҳ коинотдаги барча нарса Унинг Иродаси ва бошқарувига бўйсунишини кўп марта таъкидлайди. Масалан, оятда шундай дейилади: "У тун ва кундузни, қуёш ва ойни яратган Зотдир. Барчаси ўз фалакида сузади" (Анбиё, 33). Бу оят қуёш, ой ва юлдузлар каби самовий жисмларнинг ҳаракати қатъий ташкил этилган Илоҳий тартибнинг бир қисми эканини кўрсатади. Агар қуёш ғойиб бўлса, бу тартибдаги энг кичик ўзгариш ҳам ер юзидаги ҳаёт учун ҳалокатли оқибатларга олиб келиши мумкинлигининг ёрқин мисоли бўлади. Бу биз доимий ва ўз-ўзидан бўладиган деб билган барча нарса аслида фақат Аллоҳнинг раҳмати ва қудрати билангина мавжудлигини эслатади. Қуёшнинг ғойиб бўлиши, шунингдек, инсониятнинг табиий ҳодисалар устидан ҳукмрон эмаслигини кўрсатади. Барча илмий ва технологик ютуқларга қарамай, агар у мавжуд бўлишни тўхтатса, биз бу ёритгични қайта тиклай олмаймиз. Бу бизга ҳар куни олаётган неъматларимиз учун камтарлик ва шукроналикни ўргатади.

Қуёшнинг ғойиб бўлишининг илмий оқибатлари

1.    Зулмат ва совуқ - Қуёш нури Ерга тахминан 8 дақиқа 20 сонияда етиб келади. Агар у тўсатдан ғойиб бўлса, бу қисқа вақт ичида биз нима содир бўлганини ҳам тушунмаймиз. Кейин эса — бир зумда зулмат, нур ва иссиқликнинг мутлақ йўқлиги. Ҳарорат тез пасайишни бошлайди: Бир ҳафтадан кейин: тахминан -17°C. Бир неча ойдан кейин: -73°C ва ундан паст. Океанлар юзаси музлай бошлайди. Юзадаги ҳаёт имконсиз бўлиб қолади.
2.    Фотосинтезнинг тўхташи - Қуёш нурисиз фотосинтез тўхтайди. Бу қуйидагиларни англатади: Ўсимликларнинг ўлими. Кислород ишлаб чиқаришнинг тўхташи. Озиқ-овқат занжирларининг бузилиши. Ҳайвонларнинг нобуд бўлиши. Одамлар учун очлик ва бўғилиш.
3.    Космик беқарорлик - Агар қуёш нафақат нур манбаи, балки тортишиш маркази сифатида ҳам ғойиб бўлса, Ер ўз орбитасини тарк этиб, совуқ ва қоронғу космосга тўғри чизиқ бўйлаб ҳаракатлана бошлайди. Ой ҳам Ер атрофида айланишни тўхтатади. Орбитал уйғунлик бузилади.
Ислом ер юзидаги ҳаёт вақтинчалик ва фақат охиратдаги абадий ҳаётга тайёргарлик эканини ўргатади. Қуёшнинг ғойиб бўлиши бу вақтинчалик ҳақиқатнинг охирини англатади. Агар қуёш сўнса, ер юзида ҳаёт имконсиз бўлиб қолади ва инсоният муқаррар охир билан юзлашади. Бироқ, Ислом ҳатто бундай охир ҳам мутлақ эмаслигини ўргатади. Ҳар бир инсоннинг ўлимидан ва бутун коинот учун охирги тақдирли лаҳзадан сўнг, барча Аллоҳ билан учрашиш учун қайта тириладиган Қиёмат куни келади. Қуёшнинг фараз қилинган ғойиб бўлиши бизга бу буюк воқеага тайёргарлик кўриш зарурлигини эслатади. Мусулмонлар доимо Олий Зот олдидаги масъулиятларини ёдда тутишлари ва келажак ҳаётда Унинг раҳматига сазовор бўлиш учун солиҳ ҳаёт кечиришга интилишлари керак.
Коинот мукаммал мувозанат ва уйғунлик билан яратилган. Қуёшнинг ғойиб бўлиши бу мувозанатни бузиб, тартибсизликка олиб келади. Агар қуёш ғойиб бўлса, Ер ўз орбитасини тарк этади, иқлим шароитлари ҳаёт учун яроқсиз бўлиб қолади ва экотизимлар бузила бошлайди. Бу тизимнинг бир элементининг бузилиши қолган ҳамма нарсага қандай таъсир қилишининг ёрқин мисолидир. Бу, шунингдек, инсониятнинг гуноҳкорлигига ҳам ўхшатиш бўлиб хизмат қилади. Одамлар Аллоҳнинг йўлидан оғишиб, У томонидан белгиланган қонун ва принципларни бузганларида, ўз ҳаётларида ва жамиятда тартибсизлик келтириб чиқарадилар.
Қуёш нури Аллоҳнинг энг буюк неъматларидан биридир. У иссиқлик, энергия, фотосинтез ва демак, барча тирик мавжудотлар учун озуқа манбаидир. Қуёшнинг ғойиб бўлиши бизни бу неъматлардан маҳрум қилиб, ҳаёт учун бу манбага қанчалик боғлиқ эканимиз ҳақида ўйлашга мажбур қилади. Мусулмонлар Аллоҳнинг барча неъматларига, жумладан, нур ва иссиқлик каби шунчалик равшан бўлган неъматларга ҳам шукр (миннатдорчилик) билдиришга мажбурдирлар. Қуёшнинг фараз қилинган ғойиб бўлиши бизга бу неъматларсиз ҳаётнинг имконсизлигини англашга ёрдам беради. Бу бизни ҳаётимизнинг ҳар бир лаҳзасини қадрлашга ва уни Аллоҳга хизмат қилиш ва ибодат қилиш учун ишлатишга ундайди.
Қуёшнинг ғойиб бўлиши келтириб чиқариши мумкин бўлган фалокатнинг кўламига қарамай, Ислом инсон доимо Аллоҳнинг раҳматидан умид қилиши кераклигини ўргатади. Ҳатто энг оғир вазиятларда ҳам мусулмонлар Аллоҳга илтижо ва ишонч билан мурожаат қилишлари, У ҳар қандай вазиятни ўзгартиришга қодир эканини билишлари керак. Гарчи қуёшнинг ғойиб бўлиши охирги нуқтадек кўринса-да, ислом эътиқоди ҳақиқий охир жисмоний қонунлар билан эмас, балки Яратувчининг Иродаси билан белгиланишини тасдиқлайди.
Қуёшнинг фараз қилинган ғойиб бўлиши бизнинг Илоҳий режадаги ўрнимиз ҳақида кучли эслатмадир. У бизнинг ҳаётимиз нақадар нозик ва Аллоҳнинг раҳматига қанчалик боғлиқ эканимизни кўрсатади. Мусулмонлар учун бу ўз мавжудлигининг маънавий томони ҳақида ўйлаш, бу дунёнинг вақтинчалик эканини англаш ва абадий ҳаётга тайёргарлик кўришга эътибор қаратиш учун ҳам имкониятдир. Ислом ҳар бир табиат ҳодисаси Аллоҳнинг бир белгиси эканини ўргатади, бу бизни мулоҳаза қилишга ва шукр қилишга чақиради. Қуёшнинг ғойиб бўлиши, гарчи ҳозир содир бўлмаса ҳам, Яратувчининг қудрати ва Унинг коинотдаги тартибни сақлашдаги ролининг рамзи бўлиб хизмат қилади. Бу фикр бизни кундалик ҳаётимизда янада онгли, миннатдор ва солиҳ бўлишга илҳомлантирсин.
Дунёни илоҳлаштиришни бас қилинг. Биз шундай дунёда яшаймизки, одамлар мансаб, шон-шуҳрат, ҳокимият ва кўнгилочарлик ортидан югуришади. Улар буларнинг барчаси ишончли, барқарор ва ўзлари томонидан бошқарилади деб ҳисоблашади. Қуёш, озиқ-овқат, хавфсизлик, иқлим — барчаси кафолатлангандек қабул қилинади. Аммо эртага Қуёш чиқмаса, бу дунё бир неча ҳафта ичида қулайди. Ўшанда уларнинг кибрлари қаерда бўлади? Уларнинг саройлари, брендлари, ижтимоий тармоқлари, обуначилари қаерда бўлади? Уларнинг «абадий» фаровонлиги қаерда бўлади? Мусулмонлар ёдда тутишлари керак: Дунё алдамчи, нозик ва вақтинчаликдир. Унинг мавжудлигининг ҳеч бир жиҳати кафолатланмаган — барчаси Аллоҳнинг Раҳмати ва Амрига боғлиқдир...
Қуёш — нур, иссиқлик, ҳаёт рамзидир. Аммо барча бу неъматларнинг ҳақиқий манбаи — Аллоҳдир. Бугун у порлаяпти, эртага чиқмаслиги мумкин. Биз тайёр бўламизми? Қалбларимиз доимо Нурга — нафақат кундузги нурга, балки Аллоҳнинг Нурига, Ҳақиқат ва Имон Нурига интилсин! Омийн!

Абу Муслим рус тилидан  тайёрлади