Жойлашуви
• Хайбар — Саудия Арабистони ҳудудида, Мадинадан тахминан 150 километр шимолда жойлашган тарихий оазис (серсув ҳудуд).
• У ерда ҳеч бўлмаганда 7 та катта қалъа ва кўплаб қишлоқлар бўлган.
Аҳолиси
• Хайбар аҳолисининг асосий қисми яҳудийлардан иборат эди. Улар қишлоқ хўжалиги, махсус қилаф ва фортификация қилинган қалъаларда яшаши билан машҳур бўлган.
Хайбар жанги (Милодий 629 йил / 7 ҳижрий йил)
• Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам раҳбарлигидаги мусулмонлар Мадина атрофидаги яҳудий қавмлар билан тинчликка эришишдан сўнг, Хайбар яҳудийлари томонидан хатарли фитналар юзага келаётгани сабабли юриш қилдилар.
• Жангда мусулмонлар Хайбарнинг қалъаларини босқинсиз қамал қилиб, тартиб билан эгаллаб бордилар.
• Ушбу жангида Аллоҳнинг ёрдами билан мусулмонлар ғалаба қозонди. Хусусан, Хайбарнинг машҳур қалъаси — Қамус қалъаси Али ибн Абу Толиб раҳнамолигида қўлга киритилди.
Натижаси
• Хайбар аҳли мусулмонлар ҳукмроҳлигига бўйсунишга ва маҳсулотларининг бир қисмини (яъни ерлардан олинадиган даромаднинг ярмини) солиқ сифатида тўлаб туришга мажбур бўлди.
• Бу жанг мусулмонлар иқтисодий жиҳатдан кучайишига ва ислом нуфузининг янада мустаҳкамланишига сабаб бўлди.
Хайбарнинг исломдаги аҳамияти
• Хайбарнинг фатҳи мусулмонлар учун Аллоҳнинг ёрдами ва иймон кучининг тимсоли сифатида эслатилади.
• Хайбар жангида саҳобаларнинг жасорати, сабр ва тақво билан қилган хизматлари зикр қилинади.
• Хайбар сўзи араблар ва мусулмонлар орасида яҳудийлар билан урушда ғалаба рамзи сифатида қўлланади.
Хайбар замонавий тарихда
• Хайбар номи баъзи сиёсий ва ҳарбий риторикаларда, айниқса яҳудийларга қарши гапларда ишлатилади. Масалан, «Хайбар, Хайбар, ё яҳуд!» каби шиорлар турли курашлар пайтида қўлланади.
Хайбар — ислом тарихи ва мусулмонларнинг сиёсий-иқтисодий мустаҳкамланиш йўлидаги муҳим босқич ҳисобланади. Унинг тарихи мусулмонлар жасорати, сабри ва Аллоҳнинг ёрдами билан қандай қилиб куч ва нуфузга эришганини кўрсатади.
Абу Муслим (профессор)
