2003 йилда АҚШ бошчилигидаги коалиция қўшинлари Ироққа бостириб кирди. Бу тарихий воқеа халқаро ҳамжамиятда катта баҳсларга сабаб бўлди ва турли нуқтаи назарлар вужудга келди. АҚШ ҳукумати Ироққа бостириб киришни бир неча асосий баҳоналар билан оқлаган эди.
1. Оммавий қирилиш қуроллари мавжудлиги иддаоси
АҚШ ва унинг иттифоқчилари томонидан Ироқ ҳукумати, яъни Саддам Ҳусайн режими оммавий қирилиш қуролларига (mass destruction weapons) эгалик қилиши ва уларни ишлатиши мумкинлиги даъво қилинди. АҚШ президенти Жорж Буш ва Буюк Британия бош вазири Тони Блэр чиқишларида Ироқда ядро, кимёвий ва биологик қуроллар мавжудлиги ва бу қуроллар халқаро хавфсизликка таҳдид солиши мумкинлигини таъкидладилар. Кейинчалик халқаро инспекторлар Ироқда бундай қуроллар топилмаганини аниқладилар.
2. Халқаро терроризм билан кураш баҳонаси
АҚШ ҳукумати Ироқ режими ва «Ал-Қоида» каби террорчи ташкилотлар ўртасида алоқалар борлигини даъво қилди. Бу алоқалар орқали Ироқ халқаро терроризмни қўллаб-қувватламоқда, деган фикр илгари сурилди. Аммо кейинги текширувлар натижасида бундай алоқаларнинг аниқ исботи топилмади.
3. Ироқ халқига озодлик олиб келиш ва диктатор режимни ағдариш даъвати
Саддам Ҳусайннинг мустабид режими инсон ҳуқуқларини қўпол равишда бузиши, сиёсий рақибларини қатағон қилиши ва ўз халқини зулмда ушлаб туриши каби ҳолатлар ҳам АҚШнинг ҳарбий ҳаракатларини оқлашда кўрсатилган сабаблардан бири бўлди. АҚШ расмийлари Ироқ халқига демократия ва озодлик олиб келиш лозимлигини таъкидладилар.
АҚШнинг Ироққа бостириб кириши дунё миқёсида жиддий танқидларга сабаб бўлди. Ҳарбий ҳаракатлардан кейин оммавий қирилиш қуроллари топилмагани бу ҳаракатнинг асосий баҳонаси асоссиз эканини кўрсатди. Бу воқеа халқаро ҳуқуқ, суверенитет ва давлатлар мустақиллиги масалаларида долзарб баҳсларни келтириб чиқарди.
2003 йилда бошланган Ироқ бостириб кириши ва ундан кейинги йиллардаги уруш ва зўравонликлар оқибатида жуда кўп инсон ҳалок бўлди ва жабр кўрди. Халқаро ташкилотлар, мустақил тадқиқот марказлари ва оммавий ахборот воситалари турли баҳолар келтирган. Мана асосий рақамлар:
1. Тинч аҳоли орасида ҳалок бўлганлар сони
• Мустақил ҳисоблар, жумладан, Iraq Body Count лойиҳаси маълумотларига кўра, 2003 йилдан 2011 йилгача Ироқда камида 200 000 дан ортиқ тинч аҳоли ва жангчи ҳалок бўлган.
• Баъзи тадқиқотлар, жумладан, The Lancet журналида чоп этилган тадқиқот (2006 йилда), Ироқдаги уруш оқибатида ҳалок бўлганлар сонини 600 000 дан 1 миллион нафаргача деб баҳолаган.
2. Жабр кўрганлар ва қочқинлар
• Миллионлаб ироқликлар уйларини тарк этиб, ички қочқинга айланган ёки қўшни давлатларга қочган.
• Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) маълумотларига кўра, урушнинг энг авжи даврида 4 миллиондан ортиқ ироқликлар қочқинга айланди, уларнинг бир қисми Сурия, Иордания ва бошқа қўшни мамлакатларга йўл олди.
3. Яна бошқа жабрлар
• Ироқда инфратузилмалар вайрон бўлди (электр тармоқлари, сув таъминоти, шифохоналар).
• Иқтисодий инқироз ва ишсизлик авж олди.
• Сектантчилик асосида қуролли тўқнашувлар кучайди, жамиятдаги барқарорлик бузилди.
Хуллас, АҚШ жуда кўп мусулмонларни ўлдирди.
Абу Муслим