Россиянинг айнан СССРни (Совет Иттифоқини) худди коммунистик тизим ва барча собиқ республикалари билан қайта тиклаш ғояси борлигини Россия раҳбарияти очиқ айтмайди. Бунинг ўрнига, уларнинг ҳаракатлари ва баёнотларидан собиқ Совет маконида Россиянинг таъсир доирасини қайта тиклаш ва мустаҳкамлаш истаги мавжудлигини кўриш мумкин.
"СССРни тиклаш" нима дегани?
Бу ерда "СССРни тиклаш" деган тушунча кўпинча қуйидаги маъноларда талқин қилинади:
• Геосиёсий устунлик: Россиянинг собиқ СССР давлатлари устидан сиёсий, иқтисодий ва ҳарбий жиҳатдан устунликни қайтариш. Бу давлатларни Ғарб (НАТО, Европа Иттифоқи) таъсиридан узоқлаштириш ва Россия бошчилигидаги блоклар (масалан, Евроосиё иқтисодий иттифоқи, Коллектив Хавфсизлик Шартномаси Ташкилоти) доирасида сақлаб қолиш.
• "Рус дунёси" ғояси: Рус тили ва маданиятининг таъсирини сақлаб қолиш, этник руслар яшайдиган ҳудудларда Россия манфаатларини ҳимоя қилиш.
• Буфер зоналар яратиш: Россия чегаралари атрофида дўстона ёки ҳеч бўлмаганда Россияга нисбатан нейтрал бўлган давлатлар "белбоғини" шакллантириш. Бу, айниқса, НАТО кенгайишига қарши турар экан, муҳимдир.
Тарихий баёнотлар ва ҳозирги ҳаракатлар
Владимир Путин 2005 йилда Совет Иттифоқининг парчаланишини "ХХ асрнинг энг йирик геосиёсий фожиаси" деб атаганди. Бу баёнот кўпинча Россиянинг СССРни қайта тиклаш истаги борлигига ишора сифатида талқин қилинган. Бироқ, бу кўпроқ Россиянинг геосиёсий мавқеининг пасайиши ва халқаро майдондаги таъсирининг камайишидан афсусланиш сифатида қаралган.
Ҳозирги кунда Россиянинг ҳаракатлари, хусусан:
• Украинадаги воқеалар (Қримни аннексия қилиш, Донбассдаги сепаратистларни қўллаб-қувватлаш ва тўлиқ миқёсли босқин).
• Грузиядаги можаролар (Абхазия ва Жанубий Осетияни тан олиш).
• Молдовадаги Транснистрия муаммоси.
• Марказий Осиё давлатлари билан ҳарбий ва иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлашга уринишлар.
буларнинг барчаси Россиянинг собиқ Совет ҳудудида ўзининг таъсирини қайта тиклашга интилишини аниқ кўрсатади.
Россиянинг коммунистик СССРни айнан ўзини қайта тиклаш режаси борлигига тўғридан-тўғри далиллар йўқ. Лекин уларнинг мақсади — постсовет ҳудудида ўз ҳукмрон мавқеини тиклаш, бу давлатларни Ғарб таъсиридан узоқлаштириш ва хавфсизлик буферларини яратиш экани аниқ. НАТОнинг шарққа кенгайиши эса айнан шу мақсадларга қарши қаратилган ҳаракат сифатида қабул қилинади ва Россиянинг кескин қаршилигига учрайди.
Абу Муслим (профессор)
